Spor, doğası gereği rekabetin yüksek olduğu bir aktivitedir. Doğal olarak kazanma isteği, rekabet ve stres sporun bir parçasıdır. Özellikle sporcuya yatırımın artması ve yüksek ödüllü turnuvaların artması ile sporculardaki kazanma baskısı sonucunda bilinçli olarak doping maddelerine yöneldikleri bir dönem oldu. Özellikle 1998 senesindeki Tour de France gibi saygın bir yarışta endişe hat safhaya çıktı. Bu çok ciddi bir gelişmeydi, çünkü dopingin yaygınlaşması ve genelde kabul görmesi gibi bir durumda spor dünyasına güven azalır ve sporun bilinmezlik büyüsü ortadan kalkar. Sonucunda ise tahmin edileceği gibi haksız rekabetten dolayı spor sektörünün bir geleceği olması mümkün olmazdı.

Dünya Anti-Doping Ajansı(WADA)

Bunun önüne geçilebilmesi için de dünyada anti-doping testlerini bağımsız bir şekilde yürüten Dünya Anti-Doping Ajansı(WADA)1999’da kuruldu. Fakat bu ajans, o kadar hassas çalışıyor ki bazen sporcuların ilaçlarından veya bazı takviyelerden aldıkları maddeleri de tespit edip doping olarak kabul edebiliyorlar. Bu durumda sporcuların dikkat etmeleri gereken alanların içine masum gibi görünen bir sporcu içeceği veya protein barı gibi gıdalar ve gıda takviyeleri de girmeye başladı. Sporcular artık çok daha dikkatli olmalılar, çünkü yedikleri içtikleri her şeyden kendileri sorumlular. Tüm bu gerçekler yüzden sporcu gıdası ve sporcu ergojenik desteklerini yani takviyelerini de sporcular için denetleyen kurumlara ihtiyaç doğdu.

Doping Nedir?

Doping, bireyin bir yarışmaya katılımı nedeniyle ve haksız şekilde performansını artırmak amacıyla, organizmaya yabancı fizyolojik maddelerin, herhangi bir yöntemle yüksek dozda ve anormal yollardan, sağlıklı bir kişiye uygulanması veya kendisi tarafından kullanılması olarak tanımlanır. Burada genellikle sentetik maddeler kullanılır. Bunlar doğal besin kaynaklarından alınamayan ve organizmanın üretemediği maddelerdir. Bu maddeler organizmada çeşitli uyarılara yol açmakta ve sporcunun rakiplerine karşı avantajlı konumda olmasını sağlar.

Doping olarak sayılan maddeler; uyarıcılar, narkotik analjezikler, anabolik maddeler, idrar söktürücüler ve peptid hormonlar ile bunların etkilerini taklit eden maddeler ve benzerleri sporcular tarafından kullanımı yasak maddeler olarak sınıflandırılabilir. Doping konusunda ilk araştırmalar ve tespitler ise 1960’lı yıllara dayanıyor. Kişilerin sağlıklarını olumsuz yönde etkilemesi ve haksız performans artışına sebep olduğu için uluslararası kuruluşlar tarafından uzun araştırmalar sonucu doping uygulamaları ivedilikle yasaklanıyor.

WADA Nasıl Çalışır?

1999’da kurulan WADA, 2000 Sydney Olimpiyatları ile birlikte faaliyete geçmiştir. Bu enstitü, amacın gerçekleştirilmesi için ilgili tüm kuruluşlarla bağlantılı olarak çeşitli programları koordine etmekle sorumludur. Bu programlar arasında özellikle yarışma dışı doping kontrol programlarının geliştirilmesi, araştırmaların koordinasyonu, dopingden koruyucu ve eğitim faaliyetleri ile ve analiz için bilimsel ve teknik standart ve yöntemlerin uygulanmasında ve cihazlarda tekdüzeliğin sağlanması sayılabilir.

Diğer Anti-Doping Kurumları

Doping ile ilgili çalışmalar çeşitli kurumlarca yapılmaktadır. Neredeyse sporu ve sporcu sağlığını ciddiye alan her gelişmiş ülkenin bir anti-doping kurumu bulunmaktadır. Bunların en üst düzeyi IOC’nin (International Olympic Commite/Uluslararası Olimpiyat Komitesi) tıp komisyonudur. Bu komisyon çeşitli dönemlerde, web siteleri üzerinden çeşitli doping listeleri yayınlar. Ülkemizde de bu komisyon tarafından akredite edilmiş bir doping araştırma merkezi de vardır. Doping kullanımının spor etik kurallarındaki eşit koşullarda yarışma ortamını bozmasının dışında, insan sağlığı üzerine ölümcül olabilecek seviyede olumsuz etkileri olmaktadır.

Doping Kullanımının Olumsuz Sonuçları

Doping alımı sonucunda metabolizma kendi düzeni ve sisteminin dışında farklı bir strese girmektedir. Bu stres, alınan maddenin ölçüsüne ve vücudun dayanma gücüne göre sonu ölümle dahi sonuçlanan tablolar yaratabilir. Sebep olabileceği sağlık sorunları arasında; taşikardi (çarpıntı), yüksek tansiyon, aşırı terleme, kas tonusunda (geriminde) artış, sinirlilik, sindirim bozukluğu, cinsel fonksiyonlarda bozulma ve çeşitli kanser türlerinde artış sayılabilir.

Informed Sport Nedir, Neden Önemlidir?

Bu alanda devreye “Informed Sport” giriyor. 2008 senesinde kurulan Informed Sport, sporcuların sıkca tükettiği sporcu gıdaları ve takviyelerinin saflık denetimlerini yapan, analizler gerçekleştirerek sporcunun gönül rahatlığı ile bir markayı veya ürünü tercih etmesini ve de güven duymasını kolaylaştıran çok önemli bir görev üstleniyor. Bu sertifikayı almak sadece ürün kalitesine güvenmekle değil firma vizyonunu da gösteriyor. Burada amaç kaliteli temiz içerikli ürünleri bilinçli tüketicilere ulaştırabilmek.

Informed Sport sertifikasını, başlarda profesyonel sporcuların takip ettiği ama şu anda bilinçli tüm amatör sporcuların da bildiği bir güvenli ürün sertifikası olarak tanımlayabiliriz. Bu sertifika, yalnızca içeriği düzenli aralıklarla test edilen ve üzerinde yazan içerik dışında herhangi bir madde veya ilaç kalıntısı içermeyen ürünlere verilmektedir. Informed Sport sertifikası sayesinde sporcu beslenmesi markaları ve sporcular arasında bir güven ortamı oluşması sağlanıyor. Bir sporcu, bir ürünün üzerinde Informed Sport logosunu gördüğünde, ürünün 250’den fazla yasaklanmış madde için test edildiğinden ve yüksek kalite standartlarında üretildiğinden emin olabiliyor.

Informed Sport sertifikalı ürünler bizim ülkemiz dahil 127’den fazla ülkede satılıyor. Sporcular artık birçok ülkede bu ürünlere ulaşabiliyorlar. Şu anda ülkemizdeki bir marka ile beraber dünyada 325 markanın 1200’den fazla ürünü bu sertifikaya sahip.

Bu sertifikasyon programı kapsamında, Birleşik Krallık ve ABD’deki akredite laboratuvarlarda yılda 22.000’den fazla sporcu beslenmesi ürünü test ediliyor. Ayrıca Informed Sport, Birleşik Krallık Anti-Doping (UKAD) ile yakın işbirliği içinde geliştirilmiştir. Ulusal Dopingle Mücadele Kuruluşları Enstitüsü (INADO) dahil olmak üzere dünya çapında birçok anti doping kuruluşu ile işbirliği içinde çalışmaya devam etmektedir. Türkiye’de Informed Sport sertifikası olan tek marka olan WUP bu sertifikaya sahip 4 ürünü var. Elektrolit ihtiyacı için kullanılan Hydractive, enerji ihtiyacı için Podium Gel ile Carb3+ ve toparlanma/recovery için kullanılan toz formunda Upgrade ürünlerini incelemenizi tavsiye ederim. Bu ürünler özellikle yurtiçi olsun yurtdışı olsun bireysel veya takım olarak turnuvalara katılan sporcular için güvenli bir limandır. En sık tükettikleri bu tarz ürünlerde mutlaka Informed Sport sertifikasını aramalarını öneririm.

Sonuç olarak…

Özellikle profesyonel sporcular için tercih edebilecekleri güvenilir ve sağlıklı sporcu beslenmesi destek ürünleri bulmak ve kullanmak çok önemlidir. Informed Sport’a göre, her 10 spor takviyesinden 1 tanesi yasaklanmış veya zararlı bir madde içerebilir. Doping riski taşıyan ürünlerin sporcular tarafından kullanılması sonucu sporcunun kısmı bir süre veya ömür boyu turnuvalardan men cezasına maruz kalmasına sebep olabilir. Informed Sport, sporculara, logolarını taşıyan ürünlerin yasaklı maddeler için düzenli olarak test edildiğini ve en yüksek kalite standartlarında üretildiğini garanti ettiğinden risk almamak adına bu logoyu gördüğünüz ürünleri kullanabilirsiniz.

Orçun Kürüm, MSc CISSN

Sporcu Beslenmesi Uzmanı